1865 – 2015 Wagners “Tristan en Isolde”

Reading The Economist – Books and Art: a screenshot van wat me in het oog sprong:

Meer lezen: “Tristan and Isolde”, A spine-tingling and blissful infinity, The magic of Wagner’s opera springs from a musical trick. Het artikel verwijst o.a. naar onderzoek van Laurence Dreyfus van Oxford University. De hoofdtitel is een Nietzsche-citaat.

Tristan und Isolde! De Middelhoogduitse Gottfried von Straßburg-versie van het verhaal was verplichte lectuur in de Germaanse licentiejaren, afdeling Duits. En ja, ook Walther von der Vogelweide (Vogel moesten we uitspreken als fogel, met een korte o en Franse g, weide zoals in het Nederlands). En meer middeleeuwse teksten. Hier een stukje uit een tekstuitgave van Tristan und Isolde (Gottfried von Straßburg) via Projekt Gutenberg – DE, uit Kapitel 2 :

ich weiz es wârez alse den tôt
und erkenne ez bî der selben nôt:
der edele senedaere
der minnet senediu maere.
von diu swer seneder maere ger,
der envar niht verrer danne her.
ich wil in wol bemaeren
von edelen senedaeren,
die reiner sene wol tâten schîn:
ein senedaere unde ein senedaerîn,
ein man ein wîp, ein wîp ein man,
Tristan Isolt, Isolt Tristan.
Ich weiz wol, ir ist vil gewesen,
die von Tristande hânt gelesen;
und ist ir doch niht vil gewesen,
die von im rehte haben gelesen.
Tuon aber ich diu gelîche nuo
und schepfe mîniu wort dar zuo,
daz mir ir iegelîches sage
von disem maere missehage,
so wirbe ich anders, danne ich sol.
ich entuon es niht: sî sprâchen wol
und niwan ûz edelem muote
mir unde der werlt ze guote.
binamen si tâten ez in guot.
und swaz der man in guot getuot,
daz ist ouch guot und wol getân.
aber als ich gesprochen hân,
daz sî niht rehte haben gelesen,
daz ist, als ich iu sage, gewesen:
sîne sprâchen in der rihte niht,
als Thômas von Britanje giht,
der âventiure meister was
und an britûnschen buochen las
aller der lanthêrren leben
und ez uns ze künde hât gegeben.
Als der von Tristande seit,
die rihte und die wârheit
begunde ich sêre suochen
in beider hande buochen
walschen und latînen
und begunde mich des pînen,
daz ich in sîner rihte
rihte dise tihte.
sus treip ich manege suoche,
unz ich an eime buoche
alle sîne jehe gelas,
wie dirre âventiure was.

Wat een mooie fesselende liefdesverhalen. Toverdrank en andere Zauber. Tot der dood. Tot in der eeuwigheid. Het is alsof het gisteren was als ik dit lees. Hoeveel Oudhoogduitse en Middelhoogduitse teksten hebben we niet moeten lezen. En Middelnederlandse. Echt niet zo moeilijk als het eruitziet, effen wennen aan bepaald woordgebruik. Veel gelijklopende narratieve structuren, personages en beeldspraak. Mooimooi. En dan historische taalkunde, vergelijkende grammatica. De grammatica’s leren en vergelijken van die vroege periodes uit de geschiedenis van de Germaanse talen, was andere koek. Taai man, taai om ze te ‘memoriseren’, o.a. al die klankverschuivingen en vervoegingen en verbuigingen, al die ‘regiolecten’, er was geen ‘standaardtaal’. En wat verder terug in de tijd, het Gotisch. Bloed, zweet & tranen. Slotsom: toch ook wel mooi nadat je het geschafft had. Aangescherpt literair en taalinzicht. Onvergetelijk. Taalrijkdom.